Ресейлік профессор Қазақстан билігінің «теңдестірілген қостілділікті» сақтай алатынын атап өтті.
Алматыда «ТМД елдерінің тіл саясаты» тақырыбында II Халықаралық конгресс өтті. Форумды «орыс үйінің» Алматы бөлімшесі, Россотрудничество федералдық агенттігі, а.с. Пушкин атындағы мемлекеттік орыс тілі институты, орыс тілі және әдебиеті оқытушыларының қазақстандық қауымдастығы ұйымдастырды. Ресей, Қазақстан, Әзірбайжан, Армения, Беларусь, Грузия, Қырғызстан, Молдова, Тәжікстан, Өзбекстан және Украинадан келген тілтанушы ғалымдар, оқытушылар мен сарапшылар көптілді мемлекеттердегі тіл саясатын үйлестіру тақырыбын талқылады. Форум сайтында белгілі жазушылар, баспагерлер, оқулық авторлары сөз сөйледі.
Съезге қатысушылар мемлекеттік, ресми және ана тілдерінің, сондай-ақ этносаралық қатынас тілдерінің үйлесімді өмір сүруіне жағдай жасау бойынша тәжірибе алмасты. Еуразиялық экономикалық одақ пен ТМД елдерінің ортақ ақпараттық кеңістігін қалыптастырудағы орыстілді баспасөздің рөлі бөлек талқыланды, талқылауға БАҚ басшылары, белгілі журналистер мен блогерлер қатысты.

Қазақстанда орыс тілі ресми мәртебеге ие

«ТМД елдерінің тіл саясаты» конгрессін ұйымдастырушылардың айтуынша, оның негізгі міндеттері пандемия жағдайында Достастық елдерінің ғылыми, білім беру және қоғамдық ұйымдары арасындағы ынтымақтастықты сақтау және дамыту, заманауи технологиялар мен оқыту әдістерін енгізу болды.
«Алматыда жетекші ресейлік филологтардың осындай өкілді халықаралық форумының жиналуы заңды және маңызды», - деді Қазақстан Республикасындағы «Россотрудничество» басқармасының басшысы Алексей Коропченко. – Қазақстанның ұлтаралық және конфессияаралық татулықты сақтаудағы жетістіктері барлығына жақсы мәлім. Бұл жерде салмақты, ойластырылған тіл саясаты өте маңызды рөл атқарады. Сонымен қатар, Қазақстанда қалыптасқан орыстану мектебінің бүкіл әлемде лайықты беделі мен мойындалуы бар».
Посткеңестік кеңістіктегі мемлекеттердің тіл саясаты өзекті мәселелердің бірі болып қала береді. 15 қазанда Достастық мемлекеттері басшылары кеңесінің отырысында сөйлеген сөзінде Владимир Путин орыс тілін «ТМД өркениетті кеңістігінің тірегі» деп атады.
Бұл пікірді Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев та қолдап отыр. Жақында өткен Қазақстан халқы Ассамблеясының отырысында Тоқаев «этникалық өркөкіректіктің» кез келген көріністеріне, этникалық белгілері бойынша қоғамдық тәртіпке нұқсан келтіру әрекеттеріне заңға сәйкес қатаң түрде тосқауыл қою керектігін мәлімдеді.
«Біздің мектеп түлектері қазақ қоғамына интеграциялануы керек. Олар бәсекеге қабілетті болуы керек, ол үшін мемлекеттік тілді де, өз ұлттық тілін де білуі қажет. Ал орысша сөйлегені абзал», - деді мемлекет басшысы.
Бұған дейін Қазақстан халқына қыркүйек айындағы Жолдауында президент республикада орыс тілінің ресми тіл мәртебесі бар екенін және «біздің заңнама бойынша оның қолданылуына тосқауыл қоюға болмайтынын» баса айтқан болатын. «Бізге тек жастарымыздың әртүрлі тілдерде, соның ішінде орыс тілінде сөйлегені тиімді», - деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
«Қазақстандағы барлық этностардың 95 пайызы орыс тілінде сөйлейді»
Конгреске қатысушыларға арнаған сөзінде Алматыдағы Ресей өкілдігінің бас консулы Евгений Бобров посткеңестік кеңістіктегі бірқатар елдерде тілдік негізде бөліну әрекеттеріне қарамастан, орыс тілі өмірдің барлық салаларында сұранысқа ие болып қала беретінін және халықтарды, соның ішінде Қазақстан халқын біріктіретін фактор болып табылатынын атап өтті. Бұл, ресейлік дипломаттың пікірінше, елдің жоғары басшылығының үлкен еңбегі.
«Қазақстандағы барлық этностардың 95 пайызы белгілі бір деңгейде орыс тілінде сөйлейді. Тіл үйрену керек десек, мәдениетті үйрену керек дейміз. Біздің ортақ тарихымыз, ортақ мәдениетіміздің болуы – біздің мұрамыз, бұл біздің байлығымыз, оны елдеріміздің өркендеуі үшін сақтап, нығайтуға тиіспіз. Тіл – қарым-қатынас. Біз үлкен мақсаттарға жету үшін бір-бірімізбен келіссөз жүргізе білуіміз керек», – деді Евгений Бобров.
Ол Қазақстанда орыс тілін үйренуге байланысты қиындықтарды атап өтті. Бұл мектептер мен жоғары оқу орындарында ұстаздардың жетіспеушілігі, оқу-әдістемелік және көркем әдебиеттердің аздығы. Дегенмен, Бобровтың айтуынша, Ресейдің Қазақстандағы елшілігі Қазақстан билігінің жан-жақты қолдауымен бұл мәселелерді шешу үшін қажетті шараларды қабылдауда.
Филология ғылымдарының докторы, А.С.Пушкин атындағы Мемлекеттік орыс тілі институтының ғылым жөніндегі проректоры Михаил Осадчий Қазақстанның тіл саясатын тиімді деп санайды. Ресейлік профессор «ел билігінің теңдестірілген қостілділікті сақтау қабілетін» атап өтті.
«Қазақстан Республикасының материалдарына сүйене отырып, сіздердің тіл саясатыңыз айтарлықтай табысты деп айта аламын. Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен кейін мектептегі, жоғары оқу орнындағы біліміңізді сақтап, орыс тілін жоғалтпадыңыз, – дейді орыс тіл маманы. «Билік бірнеше тілді білу сіздің жеке болашағыңыз және балаларыңыз бен немерелеріңіздің болашағы үшін үлкен байлық екенін түсінді».
Қазақстандық орыс тілі мен әдебиеті мұғалімдері қауымдастығының басшысы Элеонора Сүлейменова форумға қатысушылар алдында сөйлеген сөзінде ТМД аясындағы ынтымақтастық Қазақстан үшін, әсіресе, елдер арасындағы сауда-экономикалық және мәдени-гуманитарлық қарым-қатынастарды дамытудағы басым бағыт екенін атап өтті.
Оның ойынша, Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 30 жылдығында тіл саясатының тиімділігін бағалауға ұмтылу заңдылық. «Кеңес дәуірінде биліктің заңдылығын құрудың ең маңызды құралы – тіл болды. Барлық этностардың орыс тілінің көмегімен топтасуы алып көпұлтты елдің тіл саясатын айқындады. Кеңестік «артта қалу» бүгінгі күні де сезілуде – орыс тілі ТМД-ның әрбір мемлекеті өзінше басқаратын мұра, ресурс болып қала береді», - деді Элеонора Сүлейменова.
Оның пайымдауынша, ТМД-дағы лингвистикалық процестер ерекше назар аударуды қажет етеді, бұл ретте әртүрлі өзгерістерге реакция ортақ күшпен пысықталуы керек.
2023 жыл ТМД елдерінде орыс тілінің жылы деп аталады
Съезде сөз алған кейбір баяндамашылар Қазақстан жастарының орыс тілі мұғалімі мамандығына деген қызығушылығының артып келе жатқанын және бұл мектептердегі мұғалімдер тапшылығы мәселесін шешуге ықпал ететінін атап өтті. «Әрине, орыс тілінің – мамандығымыздың тағдырына алаңдаған кезіміз болды. Бірақ қазір оң үрдіс бар. Биылдың өзінде біздің орыс тілі мен әдебиеті факультетіне 200 адам оқуға түсті. Оны қалайтындар жылдан-жылға артып келеді», – дейді Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің орыс тілі мен әдебиеті кафедрасының профессоры М. Абай Манат Муатаева...